Istorijat: Šarplaninski ovčarski pas je jugoslovenski pas koji se gaji od davnina u svim jugois- točnim planinskim područjima Srbije. Najbrojniji bio je na području Šarplanine, po kojoj i nosi ime, a sada se gaji u čitavoj Srbiji. Ova rasa je registrovana kod FCI 1939. godine pod brojem 41 i imenom ilirski ovčar. Godine 1957. na predlog JKS, FCI je usvojio izmenu imena ilirski ovčar u Srpski ovčarski pas – šarplaninac. Poreklo šarplaninca može se samo nagađati. Verovatno je u jed- nom ili više navrata u migracijama naroda iz Azije došao u Evropu i na Balkansko poluostrvo, zajedno sa stokom koju su ti narodi gonili. Zadržao se u osnovnom tipu samo u onim područjima, gde je ovčarstvo ekstenzivnog tipa još uvek zastupljeno u velikoj meri i gde ovaj pas još i danas služi kao ovčar i branilac stada od divljih zveri.
Opšti izgled i osobine
Opšti izgled: Snažan, dobro povezan pas, iznad srednjeg rasta, u celini skladne građe. Prekriven je dugom, gustom i dosta grubom dlakom, što daje utisak zbijene građe tela. Snažne konstitucije, mirnog temperamenta, dobroćudan ali vrlo oštar pas. Odan svom gospodaru i nepodmitljiv.
Visina: Visina grebena mužjaka iznosi prosečno 62 cm, a kuje prosečno 58 cm. Poželjni su viši psi. Psi ispod 56 cm i kuje ispod 54 cm isključuju se od pozitivne ocene. Prosečna težina odraslog psa u radnoj kondiciji iznosi 35-45 kg, a kuje 30-40 kg.
Dužina:
Trup nešto duži od visine grebena (u mužjaka za 8-10 % a u kuja za 10-12% visine grebena).
Glava
Opis: Glava je srazmerna veličini tela i iznosi oko 25 cm (ili oko 40% visine grebena). Lobanjski deo glave je nešto duži od njuške i čini u proseku 58%, odnosno 42% ukupne dužine glave. U kuje je njuška nešto duža (57%:43%). Gledana iz profila, linija čela je blago ispupčena, a njuška ravna, međusobno obe linije su blago konvergentne.
Lobanja: Čelo (lobanjski deo glave) je suvo, široko, srednja čeona linija izražena, gledano odoz- go i sa strane čelo blago ispupčeno i zaobljeno. Očni lukovi slabo izraženi. Potiljačno ispupčenje nije izraženo.
Stop: Prelaz između lobanjskog i ličnog dela glave slabo je izražen.
Njuška: Kraća od lobanjskog dela, u osnovi široka i duboka, postepeno se i blago sužava prema vrhu. Nosnik je prav i širok. Profil donje vilice iz kosog luka prelazi u ravnu liniju, koja je diver- gentna sa linijom nosnika.
Nos: Širok i crno pigmentisan.
Usne: Srednje debljine, priljubljene, a gornja neznatno prelazi donju. Uglovi usana zatvoreni, bez
žvala.
Zubalo: Makazasto i potpuno.
Oči: Bademastog oblika, ni buljave, ni upale, tamno ili svetlo kestenjaste boje, smirenog su ali prodornog i neustrašivog izraza. Očni kapci, kao i sve vidljive sluzokože, crno su pigmentisani. Uši: Usađene u visini zamišljene linije koja spaja vrh nosa i unutrašnji očni ugao, ili su neznatno niže usađene, oborene i uz glavu nošene, u obliku slova „V“, srednje duge i dopiru do unutrašnjeg očnog ugla iste strane, prekrivene kratkom, gustom dlakom.
Vrat
Profil: Gornja profilna linija vrata u gornjem delu vrata je blago ispupčena ili ravna, a donja je ravna. Vrat je srednje dug. Zbog guste dlake izgleda kraći, dubok, širok i mišićav, sa glavom i trupom dobro povezana i bez naglih prelaza. Vrat je blago uzdignut u odnosu na liniju leđa. Koža je pripijena – bez pdgušnjaka (fanona). Dlaka je gusta, duga i oštra, na prelazu glave u vrat obrazu- je izrazitu ogrlicu, što prividno povećava širinu i dubinu ovog dela glave.
Trup
Izgled u celini: Gornja linija trupa je ravna ili se blago spušta od grebena prema sapima. Kod pasa odgajenih u planinama toleriše se i neznatna nadgrađenost, iako ona nije poželjna. Trup je nešto duži od visine.
Greben: Blago izražen i širok. Povezanost vrata i grebena čvrsta, a prelaz blag.
Leđa: Prava i široka, ne suviše duga. Slabinski deo kraći, širok i mišićav.
Sapi: Srednje duge, koso unatrag položene, široke i dobro obrasle mišićima.
Grudni koš: Grudi su duboke, a njihova donja ivica dopire najmanje do lakta, srednje su duge, sa blago zaobljenim rebrima. Prsa su široka i mišićava. Obim grudnog koša treba da je najmanje 20% veći od visine grebena.
Trbuh: Pribran, mišićav. Donja linija trbuha blago se penje prema zadnjem delu. Slabine relativno kratke i naznačenih prelaza.
Rep: Dug i dopire najmanje do skočnog zgloba. Linija sapi nastavlja se gornjom linijom repa bez naglih prelaza. Rep je u osnovi snažan i postepeno se stanjuje prema vrhu. Odlakan je gustom i na donjem delu dugom dlakom, koja ga čini kitnjastim. Rep je sabljast, u akciji više u afektu iznad leđne linije, podignut i u luku povijen.
Prednje noge
Izgled: Posmatrano u celini, prednje noge su pravilnih stavova, skladne u odnosu na trup, a visi- na lakta iznosi oko 55% visine grebena. Pojedini delovi prednjih nogu u skladnim su odnosima jedan prema drugom i, sa trupom posmatrani, u celini.
Plećka: Dovoljno duga i široka, dobro je povezana sa grudnim košem, blago je ukošena i sa hor- izontalom zaklapa ugao od 65 stepeni. Nadlaktica mišićava, od plećki položenija, zaklapa ugao sa horizontalom oko 55 stepeni. Lakatni ugao (između nadlaktice i podlaktice) iznosi oko 145 stepeni. Lakat širok, pravilno postavljen, neznatno udaljen od grudnog koša.
Podlaktica: Okomita, snažnih kostiju, mišićava, duga i na zadnjoj strani ukrašena dugom dlakom
– zastavicama. Zglob šaplja širok, dubok, sa blago izraženim prelazima.
Došaplje: Blago ukošeno, snažno i široko.
Šape: Snažne, izbočenih čvrsto pripijenih prstiju, kašikastog oblika. Nokti tamno pigmentisani,
čvrsti, jagodice i tabani tamno do crno pigmentisani, čvrsti ali elastični.
Zadnje noge
Izgled: Stavovi zadnjih nogu gledani od pozadi pravilni i nešto širi od prednjih nogu. Gledano sa strane stavovi su takođe pravilni a uglovi dovoljno zatvoreni. Butina je mišićava, snažno zaobljene muskulature, koso položena i zaklapa sa horizontalom sličan ugao kao i plećka. Koleni ugao je nešto otvoreniji od ramenog (iznosi oko 125 stepeni). Koleno čvrsto i široko. Potkolenica koso postavljena, snažna, sa dovoljno dubokom muskulaturom i sa izrazitim zastavicama.
Skočni zglob: Širok je i dosta otvoren (ugao oko 130 stepeni).
Zadnje došaplje: Snažno, nešto strmije od prednjeg, zaperci se retko sreću, a treba ih uklanjati. Hod: Kratak izdašan, dug i lak. Najradije se kreće u srednje dugom ali visokom kasu. U galopu je nešto teži, ali sa dugim i izdašnim skokovima.
Koža: Srednje debela, elastična, uz telo i pojedine delove dobro pripijena, bez nabora. Sve vidljive sluzokože crno ili tamno pigmentisane.
Dlaka: Glava, uši i prednji delovi nogu, obrasli su kratkom dlakom. Vrat, trup, kao i zadnji delovi ekstremiteta i rep pokriveni su dugom, nešto grubljom i skoro pravom dlakom. Ispod duge dlake nalazi se kraća, finija, vrlo gusta i obilna podlaka. Dužina dlake na grebenu iznosi 10-12 cm, a ne sme da bude kraća od 7 cm.
Boja: Pas je jednobojan. Dozvoljene su sve nijanse boja od belog do tamnomrkog, skoro crnog. Najpoželjnija je sivozelena i tamnosiva boja. Šarenilo nije dozvoljeno. Kod pigmentiranih pasa dozvoljene su ali nepoželjne male bele oznake – belege na prsima i prstima. Kod svih pigmenti- ranih pasa osnovna boja najviše je izražena na gornjim delovima glave, vrata i trupa. U donjim delovima boja (pigment) postepeno slabi i prelazi u donjim delovima nogu u svetliji (prljavo sivi, odnosno žućkasti) pigment. Ovi prelazi u svetlije boje ne smeju da budu oivičeni i da daju utisak
šarenila.
Težina: Težina mužjaka u radnoj kondiciji treba da iznosi 35-45 kg a kuja oko 30-40 kg.
Mane
Lakše: Nedovoljno izražena širina lobanjskog dela glave, nešto duži lični deo glave, slabije razvi- jene čeljusti. nedovoljno izražena širina i dubina grudi, pljosnata ili suviše zaobljena rebra. Manje izraženi nepravilni stavovi nogu, nešto kraća dlaka (pri čemu su ipak, zastavice dobro izražene) bele belege na prsima i šapama, malo skraćeni rep, zečje šape kao i ostale lakše telesne mane.
Teže: Preduga (šiljasta) njuška, jako izražen stop, visoko usađene i nedovoljno preklopljene uši, klještasto zubalo, sedlasta leđa, nošenje repa u stranu, limfatična konstitucija, kao i sve teže telesne mane.
Diskvalifikacione: Nedostatak premolara, velika nesrazmera dužine i visine, nedovoljna visina grebena, nedovoljna dužina dlake (ispod 7 cm), pojava šarenila, tigravost, depigmentacija vidljivih sluzokoža, i očiju, degenerativne pojave (brahignatia ili prognatija, izraziti O i X stavovi nogu, urođeno kratak rep ili bezrepost, jako ulegnuta leđa i druge degenerativne pojave.
